وب سايت مشاغل

در كشور ما نيز در راستاي ايجاد تغييرات بنيادين و منطقي و دستيابي به نيروهاي متخصص و كارآمد رشته فناوري اطلاعات به صورت متمركز و غيرمتمركز در مراكز آموزش عالي از جمله دانشگاه ها ارايه مي شود.

رشته مهندسي فناوري اطلاعات، زيرمجموعه گروه فني در دانشگاه محسوب مي شود. اين رشته دانشي را به مخاطب منتقل مي كند كه طي آن روش هاي جمع آوري اطلاعات، استفاده و انتقال آن ميسر شود.

مطالعه، طراحي، ساخت، راه اندازي، نگهداري سيستم هاي سخت افزاري و نرم افزاري، جمع آوري، سازمان دهي، طبقه بندي و انتقال اطلاعات مهم ترين اهدافي است كه مهندسي فناوري اطلاعات آن را دنبال مي كند. مهم ترين توانمندي دانش آموختگان اين رشته، استفاده صحيح و بهره برداري به موقع از اطلاعات است. هسته اصلي اين رشته را مهندسي كامپيوتر به ويژه گرايش نرم افزار تشكيل مي دهد.

در عصري كه به سر مي بريم فناوري اطلاعات يكي از عمده ترين محورهاي تحول و توسعه در دنيا محسوب مي شود. امروزه دستاوردهاي ناشي از فناوري اطلاعات چنان با زندگي مردم تلفيق شده است كه توقف در مسير آن باعث ايجاد اختلال در جامعه و حتي رفاه و آسايش مردم مي شود. از اين رو بسياري از كشورها جهت عموميت بخشيدن به استفاده از فناوري اطلاعات دست به اقدامات خرد و كلاني زده اند كه آموزش آكادميك فناوري اطلاعات يكي از اين موارد است.

در كشور ما نيز در راستاي ايجاد تغييرات بنيادين و منطقي و دستيابي به نيروهاي متخصص و كارآمد رشته فناوري اطلاعات به صورت متمركز و غيرمتمركز در مراكز آموزش عالي از جمله دانشگاه ها ارايه مي شود. در واقع مي توان گفت ورود رشته IT به مجموع رشته هاي ارايه شده در دانشگاه هاي كشور به ابتداي سال ۱۳۸۰ و هم زمان با اوج گرفتن مباحث مربوط به فناوري هاي اطلاعاتي و ارتباطاتي در ايران بازمي گردد. اما در سال ۱۳۸۱ بود كه رشته مهندسي فناوري اطلاعات به طور رسمي در مقطع كارشناسي و كارشناسي ارشد مورد پذيرش وزارت علوم، تحقيقات و فناوري قرار گرفت. به گونه اي كه رشته مهندسي فناوري اطلاعات در پايه ليسانس به طور هم زمان در سه دانشگاه علم و صنعت، اميركبير و شيراز تدريس شد. از آن پس تاكنون رشته IT در مقاطع تحصيلي مختلف و توسط دانشگاه دولتي و غيردولتي به متقاضيان يادگيري اين علم آموزش داده مي شود و علي رغم نوپايي خود از طرفداران قابل توجهي برخوردار است. لذا آنچه در اين گزارش مورد بررسي قرار مي گيرد آشنايي با رشته مهندسي فناوري اطلاعات، پرداختن به چگونگي امكانات لازم و نقاط ضعف و چالش هاي موجود در مسير ارايه اين رشته است.

● ماهيت رشته فناوري اطلاعات

پيش از هر چيز بهتر است ابتدا به ماهيت رشته فناوري اطلاعات در ايران بپردازيم. رشته IT در ايران ماهيتي ميان رشته اي دارد. به اين مفهوم كه رشته اي خالص نيست و از تلفيق رشته هايي نظير مديريت، مهندسي صنايع، مهندسي الكترونيك و مهندسي كامپيوتر به ويژه نرم افزار به وجود آمده است.

ماهيت ميان رشته اي فناوري اطلاعات باعث شده است هم اكنون دانشگاه هاي مختلفي چون تربيت مدرس، خواجه نصير، تهران، اميركبير، شريف و علم و صنعت در مقطع كارشناسي ارشد، برخي دانشكده هاي فني دانشگاه آزاد و سراسري در مقطع كارشناسي و دانشگاه هاي علمي-كاربردي و پودماني در مقطع كارداني به ارايه اين رشته بپردازند.

بر اساس اين گزارش رشته فناوري اطلاعات در دوره كارداني بيشتر به ارايه كردن مسايل مربوط به وب مي پردازد. در دوره كارشناسي نيز متقاضيان را با عمليات شبكه و امور اجرا كردن آن در سازمان ها آشنا مي كند و در پايان اين دوره، اندك اندك وارد مباحث مديريت پروژه مي شود. البته قابل ذكر است كارشناسي ارشد IT داراي گرايش هاي عمده اي نظير تجارت الكترونيكي، سيستم هاي چندرسانه اي، مديريت سيستم هاي اطلاعاتي، امنيت اطلاعات، شبكه هاي كامپيوتري و مهندسي فناوري اطلاعات است كه برخي از اين گرايش ها در دانشگاه هاي ايران ارايه مي شود.

در دوره كارشناسي ارشد نيز ضمن تكميل مديريت پروژه به ارايه راه حل هاي مناسب براي مسايل پيچيده سازماني مي پردازد. هرچند مقطع دكتراي فناوري اطلاعات در ايران ارايه نمي شود، اما انجام امور تحقيقاتي و دستيابي به نظريه هاي جديد از محورهاي اصلي در اين مقطع محسوب مي شود.
● دروس رشته فناوري اطلاعات

مرور سرفصل دروس رشته فناوري اطلاعات نشان مي دهد اجراي برخي اصول قانون اساسي در راستاي سازمان دهي اطلاعات، چگونگي بهره برداري كيفي از داده ها و يكپارچه سازي و انتقال سريع آن ها از جمله محورهايي بوده كه در تعيين دروس اين رشته مدنظر قرار گرفته است.

بر اساس اين گزارش، رشته IT نيز مانند بسياري رشته هاي ديگر داراي دروس پايه، اصلي، تخصصي و عمومي است. دروس پايه در مقطع كارشناسي معمولا شامل رياضي، معادلات ديفرانسيل، آمار و احتمالات مهندسي، فيزيك و كارگاه عمومي است. دروس اصلي شامل ساختمان هاي گسسته، مباني كامپيوتر و برنامه سازي، زبان ماشين و برنامه نويسي سيستم، ساختمان داده ها، مدارهاي منطقي، معماري كامپيوتر، برنامه سازي پيشرفته، سيستم هاي عامل، پايگاه داده ها و طراحي الگوريتم هاست. همچنين مهندسي نرم افزار، شبكه هاي كامپيوتري، مباني الكترونيك ديجيتال، هوش مصنوعي، اصول و مباني مديريت، مباني اقتصاد مهندسي، آزمايشگاه شبكه، آزمايشگاه پايگاه داده ها، شيوه ارايه مطالب علمي و فني، زبان تخصصي و آزمايشگاه سيستم عامل از ديگر دروس اصلي اين رشته به شمار مي رود.

در نهايت اينكه دروس تخصصي نيز به مباني فناوري اطلاعات، مهندسي فناوري اطلاعات، تجارت الكترونيكي، مديريت و كنترل پروژه هاي IT، برنامه ريزي استراتژيك IT، آموزش الكترونيكي، محيط هاي چندرسانه اي، پروژه IT و كارآموزي تقسيم مي شود.

● ارايه مفاهيم بر اساس دانش استاد

پيش از اين به بررسي كلي رشته IT و دروس در نظر گرفته شده در اين رشته پرداختيم. اما مرور وضعيت كلي اين رشته در دانشگاه هاي كشور نشان مي دهد، هر چند دروس به صورت يكپارچه و سراسري طراحي شده اند، اما معمولا بر اساس توانمندي هاي دانشگاه و ميزان دانش استادان نسبت به حوزه مورد نظر ارايه مي شوند كه اين قضيه مي تواند موجب ايجاد چالش هايي در آينده شود.

دكتر علي اكبر جلالي، رييس پژوهشكده الكترونيك دانشگاه علم و صنعت در اين زمينه مي گويد: رشته IT در ساير كشورهاي جهان با مفاد مختلفي ارايه مي شود كه بر اساس نيازهاي آن جامعه طراحي شده است. اما در ايران IT معمولا بر اساس پارامترهايي چون قابليت هاي دانشكده، دانش استاد، تعداد اعضاي هيات علمي و غيره به دانشجويان ارايه مي شود. اين مسئله سبب مي شود محتواي رشته IT از دانشگاهي به دانشگاه ديگر تفاوت داشته باشد.

به گفته وي نبود استادان حرفه اي، متخصص و باتجربه از جمله ضعف هاي آموزشي در اين رشته محسوب مي شود، زيرا با توجه به ميان رشته اي بودن IT، تعداد استاداني كه به طور مستقيم در اين رشته تحصيل كرده باشند بسيار انگشت شمار است. در اين ميان تعجيل دانشگاه ها براي راه اندازي اين رشته نيز خود باعث تشديد اين مشكل مي شود، زيرا اغلب مشاهده شده برخي دانشگاه ها كه در مناطق دوردست و محروم قرار دارند، در حالي كه حتي نمي توانند به خوبي رشته هاي قديمي و جاافتاده در اين حوزه را ارايه دهند، تدريس رشته IT به دانشجويان را آغاز مي كنند.

● فقدان منابع آموزشي مناسب

شايد رشته فناوري اطلاعات را بتوان از جمله معدود رشته هايي دانست كه به علت فقدان منابع درسي و آموزشي مناسب به شدت در فقر به سر مي برد. اين رشته در حالي در دانشگاه هاي كشور تدريس مي شود كه كتب درسي ارايه شده فاصله بسيار زيادي با مراجع روز دنيا دارند.

كارشناسان معتقدند هرچند پويايي اين رشته مي تواند مانعي جهت توليد سريع منابع مناسب در حوزه مذكور باشد، اما بايد در نظر گرفت كه عمر آموزشي كتب رشته فناوري اطلاعات نيز بسيار كوتاه است، زيرا دانش روز دنيا در زمينه IT به سرعت در حال تغيير و تكامل است. در اين ميان هرچند استفاده از منابع انگليسي مي تواند كمك بسياري به دانش آموختگان اين رشته كند، اما نبايد فراموش كرد آموزش دانش انگليسي هنوز در ميان بسياري از جوانان كشور ما عموميت نيافته است و در ضمن تامين منابع انگليسي مستلزم صرف هزينه فراواني است و براي تمام متقاضيان مقدور نيست.

بر اساس اين گزارش تدريس برخي كتاب هاي قديمي در دانشگاه هاي آي تي نيز در بسياري مواقع باعث سردرگمي دانشجويان اين رشته پس از فارغ التحصيلي مي شود. در اين زمينه مي توان به تدريس زبان برنامه نويسي پاسكال در برخي مراكز دانشگاهي اشاره كرد كه سال هاست از رده خارج شده است. كما اينكه تدريس علوم جديد در قالب جزوه هاي آموزشي مي تواند تا اندازه اي به حل اين مشكل كمك كند.

● عدم انطباق محتواي درسي با نيازهاي دانشجو

بررسي مفاهيم درسي رشته فناوري اطلاعات نشان مي دهد بيشترين مفاد دروس اصلي اين رشته با نرم افزار مشترك است، اما تحت عناوين ديگري ارايه مي شوند.

يكي از استادان IT دانشگاه تهران در اين زمينه مي گويد: در رشته فناوري اطلاعات هنوز ديدگاه سنتي ضرورت وجود درس رياضي در كليه رشته هاي مهندسي ديده مي شود و واحدهاي قابل توجهي در اين حوزه به درس رياضيات اختصاص يافته است.

در حالي كه جاي واحدهايي كه واقعا مورد نيازند خالي است به گفته وي، در حالي كه سخت افزار نقش كليدي و مهمي را در فناوري اطلاعات به خود اختصاص مي دهد، تنها ۱۵ واحد از مجموع ۶۱ واحد درسي در دوره كارشناسي به موضوع سخت افزار اختصاص يافته است. وي معتقد است مجموع دروس ارايه شده در اين رشته بيشتر از نرم افزار و الكترونيك سرچشمه گرفته است و اين قضيه موجب شده تا سطح دانش متقاضيان اين رشته وسيع، ولي عمق آن مختصر و كوتاه باشد.

البته عدم انطباق ميان مفاهيم درس هاي پيش نياز نيز از جمله مواردي است كه معمولا دانشجويان را با مشكل مواجه مي سازد. به عنوان نمونه در فيزيك(۱) دوره كارشناسي به مباحث مكانيك پرداخته مي شود، در حالي كه فيزيك(۲) مباحث الكتريسيته را تحت بررسي قرار مي دهد. اين دو مقوله با وجود اينكه از يك موضوع يعني فيزيك سرچشمه مي گيرند، اما سنخيت چنداني با يكديگر ندارند. عدم انطباق محتواي درسي با نيازهاي دانشجويان اين رشته باعث مي شود تا دانش آموختگان پس از فارغ التحصيلي براي جذب در بازار كار به كسب مهارت هاي جديد نياز پيدا كنند.

حال براي اينكه مفهوم نرم افزار و فناوري اطلاعات شفاف تر شود، به بررسي تفاوت هاي اين دو با يكديگر مي پردازيم.

● تفاوت رشته نرم افزاري با فناوري اطلاعات

به طور كلي ارتباط ميان فناوري اطلاعات و نرم افزار مانند رابطه پزشك متخصص و دكتر داروساز است، به اين مفهوم كه پزشك صرفا به تجويز دارو و داروساز به ساخت دارو مي پردازد.

كوپايي، استاد دانشگاه علمي-كاربردي در مورد تفاوت هاي ميان نرم افزار و فناوري اطلاعات مي گويد: مهندسي نرم افزار به صورت ريشه اي و بنيادين ضمن استفاده از پايه رياضي و با عمق قابل توجه موضوعات را مورد توجه قرار مي دهد، در حالي كه مهندسي فناوري اطلاعات بيشتر جنبه هاي تكنولوژيك و كاربردي نرم افزار را بررسي مي كند.

وي مي افزايد: مهندس نرم افزار به ارايه راه حل براي حل مسايل پيچيده سازماني مي پردازد، در حالي كه مهندس IT پياده سازي راه حل ها با استفاده از تكنيك را بر عهده مي گيرد.

● توانمندي ها و ويژگي هاي لازم براي موفقيت در رشته مهندسي فناوري اطلاعاتي

با توجه به ماهيت ميان رشته اي مهندسي فناوري اطلاعات ، دانشجوي اين رشته لازم است كه به دو مبحث علوم مديريت و كامپيوترعلاقه مند باشد . هم چنين بايد در رياضي توانمند بوده و قدرت تجزيه و تحليل خوبي داشته باشد . زيرا به گفته « الكساندروف ». رياضيدان و فيلسوف معاصر شوروي ، علم رياضي كاربرد فراواني درساير دانش ها ، صنعت و درهمه زمينه هاي مربوط به زندگي بشري دارد اين رشته درحال حاضر از بين داوطلبان گروه آزمايشي رياضي دانشجو مي پذيرد اما دكتر جلالي معتقداست كه رشته IT بايد از بين داوطلبان هر ۵ گروه آزمايشي دانشجو بپذيرد و آزمون اين رشته بايد به صورت نيمه متمركز برگزار گردد تا علاقه مندترين و مستعد ترين داوطلبان وارد اين رشته گردند . داوطلباني كه بيش از ورد به دانشگاه با كامپيوتر آشنايي داشته ودراين زمينه توانمند باشند.

● توجه به نيازهاي بازار كار

يكي از مهم ترين عوامل جذب نيرو در بازار كار توجه به نيازهاي جامعه هنگام تربيت دانش آموختگان است. دكتر جلالي، در مورد نياز فعلي بازار كار ايران در زمينه IT چنين اظهار مي كند: در حال حاضر بازار كار ايران، بيش از هر چيز به تكنسين فناوري اطلاعات نياز دارد كه اين امر مستلزم تحصيل در پايه كارداني است، زيرا امروزه بسياري از مراكز نظير مدارس، بانك ها و غيره به سيستم كامپيوتر مجهز هستند و به افرادي نيازمندند كه قادر به نگهداري و پشتيباني از آن ها باشد و اين اقدام نه به مهندس احتياج دارد و نه فرد ديپلمه توانايي انجام اين كار را دارد.

لذا با توجه به رشد فناوري اطلاعات در كشور، زماني به مهندس IT احتياج خواهيم داشت كه برنامه هاي وسيع و مديريتي در اين حوزه داشته باشيم و IT تا لايه هاي عمقي جامعه نيز پيش رفته باشد.

در حال حاضر وزارت بازرگاني در پي آن است كه سيستم تجارت ايران را مثل كشورهاي پيشرفته، الكترونيكي كند. اين پروژه بسيار پيچيده است و نياز به تعداد قابل توجهي متخصص IT دارد. تا جايي كه اگر تمامي دانشجويان ما وارد بازار كار شوند. باز هم پاسخگويي نياز اين پروژه و پروژه هاي مشابه نخواهند بود. حتي در كارهايي ساده تر مثل مكانيزه شدن سيستم يك اداره، نياز به متخصص اين رشته است. به عبارت ديگر در حال حاضر، همه چيز به سمت IT پيش مي رود و به همين دليل فارغ التحصيلان اين رشته اگر توانمند باشند، بيكار نخواهد ماند.